ท้าวศรีสุดาจันทร์ “แม่หยัวเมือง” ใครว่าหล่อนชั่ว (พิมพ์ครั้งที่ 4) • สุจิตต์ วงษ์เทศ
ท้าวศรีสุดาจันทร์ถูกพงศาวดารกล่าวหาว่าคบชู้ (คือขุนวรวงศาธิราช) ฆ่าผัว (คือสมเด็จพระไชยราชาธิราช) ฆ่าลูก (คือพระยอดฟ้า) และยังมีข้อหาอื่นๆ อีกมาก ถึงทุกวันนี้ก็ยังไม่หมดข้อกล่าวหา และยังไม่มีใครเป็นทนายแก้ข้อกล่าวหาเหล่านั้นได้ นักประวัติศาสตร์และพงศาวดารตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันจึงไม่ยอมรับนับขุนวรวงศาธิราชอยู่ในบัญชีกษัตริย์ครองกรุงศรีอยุธยา ข้อกล่าวหาท้าวศรีสุดาจันทร์เป็นเรื่องราวเล่าขานที่รับรู้กันมาแต่เริ่มแรก มีทั้งบันทึกของชาวยุโรป และมีทั้งเอกสารพงศาวดารสยาม จึงยากที่จะปฏิเสธได้ แต่หากยอมรับข้อกล่าวหาทั้งหมดโดยไม่พิจารณาให้รอบคอบ ก็เท่ากับกล่าวโทษบุคคลในประวัติศาสตร์กลุ่มหนึ่งอย่างไม่เป็นธรรม และยังเท่ากับละเลยเหตุการณ์ในอดีตที่เต็มไปด้วยเลือดเนื้อ ชีวิต และวิญญาณของความขัดแย้งและการต่อสู้ทางการเมืองภายในของกลุ่มราชวงศ์ที่ปกครองกรุงศรีอยุธยาในขณะนั้น เมื่อกลุ่มท้าวศรีสุดาจันทร์เป็นฝ่ายปราชัย ก็ย่อมเป็นธรรมดาอยู่เองที่ต้องโดนประณามหยามเหยียดจากฝ่ายมีชัยชนะ ในทางตรงข้ามถ้าหากกลุ่มท้าวศรีสุดาจันทร์มีชัยชนะ อีกฝ่ายหนึ่งก็ต้องถูกประณามหยามเหยียดไม่น้อยกว่ากัน หรืออาจจะโดนหนักกว่าก็ได้ เมื่อช่วยกันทำความเข้าใจกรณีท้าวศรีสุดาจันทร์ เท่าที่จะทำได้ ก็ต้องช่วยกันศึกษาพัฒนาการทางสังคม วัฒนธรรม และการเมืองของกรุงศรีอยุธยาเสียก่อนดังต่อไปนี้ เพื่อช่วยกันทำความเข้าใจกรณีทำความเข้าใจกรณีท้าวศรีสุดาจันทร์เท่าที่จะทำได้ก็ต้องช่วยกันศึกษาพัฒนาการทางสังคม วัฒนธรรม และการเมืองของกรุงศรีอยุธยาเสียก่อนดังเนื้อหาในหนังสือเล่มนี้
