ว่านน้ำทอง Jewel Orchids หรือกล้วยไม้เพชรพลอย

ว่านน้ำทอง จัดเป็นไม้ดอกไม้ประดับที่นิยมปลูกในแปลงจัดสวนหรือปลูกในกระถาง เนื่องจากมีใบที่มีลวดลายสวยงาม และให้ดอกเหมือนดอกกล้วยไม้ และยังใช้เป็นยาสมุนไพรรักษาโรคต่างๆ อาทิ รักษาโรคไต โรคเบาหวาน และขับปัสสาวะ เป็นต้น

ว่านน้ำทอง จัดเป็นพืชล้มลุกอายุนานหลายปี มีชื่อวิทยาศาสตร์ Ludisia discolor (Ker-Gawl.) A. Rich. หรือ Haemaria discolor จัดเป็นกล้วยไม้สกุลหนึ่งในกลุ่มของกล้วยไม้ดินที่มีลายใบสวยงาม จัดอยู่ในพวก Jewel Orchids หรือกล้วยไม้เพชรพลอย และจัดอยู่ในสกุล Ludisia มีชื่อพื้นเมืองต่างๆ เช่น ว่านน้ำทอง ว่านร่อนทอง และผักเบี้ยช้าง ในธรรมชาติมักพบบริเวณโปร่งน้ำร้อนหรือบริเวณพื้นที่ชื้น ในประเทศไทยพบได้ที่เขาสอยดาว จังหวัดจันทบุรี อำเภอคีรีวง จังหวัดนครศรธรรมราช เกาะสมุย จังหวัดตรัง จังหวัดสตูล จังหวัดยะลา เป็นต้น

อนุกรมวิธาน
Subfamily : Spiranthoideae
Tribe : Cranichideae
Subtribc : Goodycrinac


ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
• ลำต้น
ว่านน้ำทอง เป็นกล้วยไม้ดิน (terrestrials) ที่ไม่มีการผลัดใบ มีลำต้นทอดยาวไปตามพื้นดิน (creeping fleshy rhizome) ลำต้นส่วนปลายที่เป็นใบ และยอดจะชูตั้งตรง ลำต้นมีลักษณะอวบน้ำ ยาว 20-25 เซนติเมตร และมีขนสั้นๆ อ่อนนุ่มปกคลุม

ว่านน้ำทอง

• ใบ
ใบเป็นใบเดี่ยว แตกเรียงสลับรอบลำต้นส่วนปลายในแนวตั้งขึ้น บริเวณโคนใบมีลักษณะหุบเข้าเป็นกาบใบหุ้มลำต้น ใบมีรูปไข่ปลายแหลม ยาวประมาณ 4-7 เซนติเมตร กว้างประมาณ 2.5-3 เซนติเมตร แผ่นใบมีสีม่วงเข้มหรือสีเขียว มีเส้นยาวในแนวกลางใบจนถึงขอบใบด้านข้าง ด้านละ 2 เส้น (ไม่นับรวมเส้นกลางใบ) สีเส้นเป็นสีแดงหรือสีทองตัดกับพื้นใบ ส่วนด้านหลังใบเป็นสีแดงอมม่วงในพันธุ์สีม่วง และสีเขียวเข้มในพันธุ์สีเขียว 1 ต้น ประกอบด้วยใบ จำนวน 3-6 ใบ
• ดอก
ดอกพัฒนาจากส่วนปลายยอด แทงดอกออกเป็นช่อ มีก้านดอกชูสูงขึ้น ยาวประมาณ 12-15 เซนติเมตร และมี bracts บางๆสีชมพูอ่อนยาวประมาณ 1 เซนติเมตร หุ้มส่วนโคนของก้านดอกย่อย 1 ช่อดอก ประกอบด้วยดอกย่อยช่อละ 10-20 ดอก ดอกมีสีขาวขนาดเล็ก กว้างประมาณ 1 เซนติเมตร มีฝาครอบอับเรณูสีเหลืองเด่นชัด ประกอบด้วยกลีบนอกด้านบน (dorsal sepal) 1 อัน และกลีบใน (petal) 1 อัน เชื่อมติดกันยาว 0.7-0.8 เซนติเมตร กว้าง 0.5 เซนติเมตร ส่วนกลีบดอกด้านล่าง (latcral scpal) มี 1 คู่ อยู่ใต้กลีบนอกด้านบน เป็นรูปไข่ปลายแหลม แผ่ออกทางด้านข้าง ยาว 0.9 เซนติเมตร กว้าง 0.5 เซนติเมตร ส่วนปรก (lip) มีลักษณะบิดเป็นเกลียวและบริเวณฐานดอกมีลักษณะคล้ายถุง มีเส้าเกสรสีเหลือง ยาวประมาณ 1 เซนติเมตร มีลักษณะบิดไปทางเดียวกับเข็มนาฬิกา ส่วนเกสรตัวเมีย (stigma) อยู่บริเวณด้านหน้าของเส้าเกสร อับเรณูลักษณะเรียวยาว มีผนังกั้นเกสรตัวผู้ และยอดเกสรตัวเมีย

สรรพคุณ
ลำต้น ใบ และดอก ใช้ต้มน้ำดื่ม แก้อาการไอ ลดเสมหะ บำรุงเลือด บำรุงหัวใจ บำรุงระบบประสาท แก้โรคไต ขับปัสสาวะ รักษาโรคเบาหวาน โรคกระเพราะอาหาร ช่วยขับเหงื่อ

การปลูก
ว่านน้ำทองเป็นพืชที่เติบโตได้ดีในดินร่วนซุย ชุ่มชื้น และมีอินทรีย์วัตถุสูง นิยมปลูกในแปลงจัดสวนเป็นไม้ประดับระดับล่างหรือปลูกในกระถางสำหรับวางประดับในอาคารหรือสถานที่ทำงาน

การปลูก และขยายพันธุ์ นิยมใช้การปักชำต้น ด้วยการตัดต้น ยาว 15-20 เซนติเมตร ปักชำในแปลงหรือในกระถาง รดน้ำให้ชุ่มทุกวัน ซึ่งต้นปักชำจะติดรากประมาณ 10-20 วัน